September 26, 2020, by Lynn Fotheringham

Τα σκυλιά του Λυκούργου – Μέρος 2ο

(Read in English.)

Τρεις, των Kieron Gillen και Ryan Kelly, κεφάλαιο 2^ο, συνέχεια. [Για μια εισαγωγή στο Τρεις, δείτε εδώ.]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΜΕ ΣΚΥΛΙΑ

 

Στο προηγούμενο post, είδαμε την ιστορία από τον Πλούταρχο, για τον Λυκούργο και τα δύο σκυλιά να επαναχρησιμοποιείται στους Τρεις ως μία ιστορία που διδάσκει τους νέους Σπαρτιάτες ότι η επίπονη εκπαίδευση είναι απαραίτητη για να «γίνετε Σπαρτιάτες». Στα Λακωνικά Αποφθέγματα όμως, υπάρχει μία ανατροπή. Το κείμενο συνεχίζει:

Τινὲς δὲ φασιν, ὡς οὐ παρῆγε σκύλακας, οἳ ἐκ τῶν αὐτῶν γεγονότες ἐτύγχανον, ἀλλ᾿ ὁ μὲν ἐξ οἰκουρῶν, ἕτερος δ᾿ ἐκ κυνηγετικῶν· κἄπειτα τὸν μὲν ἐκ τοῦ χείρονος γένους πρὸς τὰ κυνηγέσια ἤσκησε, τὸν δὲ ἐκ τοῦ ἀμείνονος περὶ λιχνείας μόνον εἴθισεν· εἶθ᾿ ἑκατέρου ἐφ᾿ ἃ εἴθιστο ὁρμήσαντος, φανερὸν ποιήσας ὅσον ἡ ἀγωγὴ πρὸς τὰ ἀμείνω καὶ χείρω συλλαμβάνεται, εἶπεν, “οὐκοῦν καὶ ἡμᾶς, ὦ πολῖται, οὐδὲν ἡ παρὰ τοῖς πολλοῖς θαυμαζομένη εὐγένεια καὶ τὸ ἀφ᾿ Ἡρακλέους εἶναι ὀνίνησιν, εἰ μὴ πράττομεν δι᾿ ἃ ἐκεῖνος ἁπάντων ἀνθρώπων ἐπιδοξότερος καὶ εὐγενέστερος ἐφάνη, ἀσκούμενοι καὶ μανθάνοντες καλὰ δι᾿ ὅλου τοῦ βίου.” (Λακωνικά Αποφθέγματα, Λυκούργος 1=Ηθικά 226a 2 – 226b 2) Αρχαίο κείμενο από την έκδοση του Frank Cole Babbitt, Loeb Classical Library τ.245, 1931.

Κάποιοι άλλοι λένε ότι οι δύο σκύλοι δεν προέρχονταν από τους ίδιους γεννήτορες, αλλά ο ένας προερχόταν από ράτσα οικόσιτη και ο άλλος από κυνηγετική. Επί τούτου, ο Λυκούργος εκπαίδευσε στο κυνήγι τον σκύλο που προερχόταν από υποδεέστερους γεννήτορες, ενώ εκείνον με την καλύτερη καταγωγή τον συνήθισε στην καλοπέραση. Αφού πάλι στην αγορά ο κάθε σκύλος όρμησε προς εκείνο στο οποίο ήταν συνηθισμένος, καθιστώντας έτσι σαφές πόσο η αγωγή συμβάλλει προς το καλό ή το φαύλο, είπε ο Λυκούργος: «Σίγουρα και για εμάς, πολίτες, η πολυθαύμαστη αριστεία μας και η καταγωγή μας από το γένος του Ηρακλή δεν θα έχει κάποιο ώφελος, αν οι πράξεις μας δεν συγκλίνουν προς όσα κατέστησαν τον Ηρακλή τον πιο ένδοξο και επιφανή μεταξύ των ανθρώπων, ασκούμενοι και διδασκόμενοι δια βίου.» Απόδοση στα νέα ελληνικά: Στέφανος Αποστόλου.

Δεν είναι ασυνήθιστο να βρίσκουμε ελαφρώς τροποποιημένες εκδοχές ανεκδότων ιστοριών, όπως η συγκεκριμένη, σε διάφορους συγγραφείς. Η συμπερίληψη δύο διαφορετικών εκδοχών στο ίδιο κείμενο μας θυμίζει ότι ο Πλούταρχος απείχε από την αυθεντική ιστορία κατά αρκετούς αιώνες και είχε στη διάθεσή του αρκετές, αντιφατικές πηγές.

Πίσω στους Τρεις, στην επόμενη σελίδα βλέπουμε τον αφηγητή και το κοινό του πίσω από τους δύο άντρες που τους παρακολουθούν. Ένας από αυτούς τους δύο, ο οποίος αποδεικνύεται ότι είναι ο νεαρός βασιλιάς Κλεομένης Β΄, σημειώνει ότι «Αλλιώς την έλεγαν σ’ εμάς αυτή την ιστορία». Προχωρά, λοιπόν, στην περίληψη της δεύτερης εκδοχής της ιστορίας από τον Πλούταρχο:

Αυτή η αλληλουχία σελίδων (12-14) είναι ένα από τα αγαπημένα μου σημεία στους Τρεις, από την άποψη της σχέσης του κόμικ με τις πηγές. Ο Kieron καταφέρνει να συμπεριλάβει και τις δύο εκδοχές του Πλουτάρχου με τρόπο που να μην δείχνει απλά ότι αντιλαμβάνεται την πολυπλοκότητα των πηγών μας, αλλά χρησιμοποιεί την πολυπλοκότητα αυτή με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξυπηρετείται η πλοκή της νέας ιστορίας.

Ο Πλούταρχος δεν αναφέρει ποια από τις δύο εκδοχές εμφανίστηκε πρώτη και πιθανώς να μην ήξερε ούτε και ο ίδιος. Ο Kieron κάνει απλά μία υπόθεση σε αυτό το σημείο. Ωστόσο, έχει δει την εξέλιξη της σπαρτιατικής ιστορίας και βρήκε μία πειστική εξήγηση γιατί η ιστορία μπορεί να άλλαξε σε αυτό το συγκεκριμένο χρονικό σημείο:

Τα σχόλια του Τερπάνδρου στο 1^ο κεφάλαιο έχουν ήδη ενημερώσει τον αναγνώστη ότι η Σπάρτη δεν είναι πια όσο ισχυρή ήταν κάποτε. Τα σχόλια εδώ («Όταν ήσουν μικρός η Σπάρτη ήταν πρώτη δύναμη στην Ελλάδα») ενισχύουν αυτή την εντύπωση και παρουσιάζουν τον Κλεομένη και τον φίλο του, Τυρταίο, ως ευφυή άτομα, τα οποία αναλογίζονται τη θέση της Σπάρτης στον κόσμο και πως αυτή αλλάζει. Αυτή είναι μία πραγματικά έξυπνη κίνηση και μία αποτελεσματική ενσωμάτωση των λεπτομερειών από τις αρχαίες πηγές σε μία φανταστική ιστορία.

Θα σας αφήσω με τις σκέψεις του ίδιο του Kieron σχετικά με το θέμα:

Στο επόμενο: τι είναι ο «μέλανας ζωμός» (καρέ 1);

 

Βιβλιογραφία:

Ephraim David, ‘Myth and historiography: Lykourgos’, στο Greeks between East and West. Essays in Greek Literature and History in memory of David Asheri (επιμ. Herman & Shatzman) 2007, σσ.115-135.

• Ο συγγραφέας αναφέρεται στην ιστορία για τα δύο σκυλιά μια φορά και σύντομα. Το άρθρο όμως είναι μία καλή εισαγωγή στο πόσο δύσκολο είναι να αποσπαστεί η ιστορικότητα μίας πληροφορίας από την μυθοπλαστική προπαγάνδα γύρω από τον Λυκούργο.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ενδέχεται να αναφέρω ή να παραθέσω σχόλια αυτού του post είτε σε επόμενα blog posts είτε σε επιστημονική δημοσίευση. Περισσότερες πληροφορίες (στα αγγλικά) σχετικά με την έρευνα κοινού εδώ, συμπεριλαμβανομένων της Πολιτικής Απορρήτου και τρόπων απόκτησης του βιβλίου (και στην ελληνική μετάφραση).

 

Αποσπάσματα από το Τρεις © 2019 Kieron Gillen & Ryan Kelly. Χρησιμοποιήθηκαν με την άδεια των δημιουργών.

Μετάφραση-Επιμέλεια/Επιμέλεια κειμένου: Τζίνα Ρέκκα.

• Share on Facebook
• Share on Twitter
• Share on Google+
• Share on LinkedIn