July 13, 2020, by Lynn Fotheringham

Θερμοπύλες

(Read in English.) (Διορθώθηκε 01/09/20.)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΗΤΑ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΒΙΑ, ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ (απόστολη αυτοκτονίας)

 

Στο προηγούμενο blog post μίλησα για τον τρόπο που ο Αρίμνηστος έλεγξε το θυμό του απέναντι στον Τέρπανδρο. Την οργή του είχαν προκαλέσει τα εξής λόγια του Τερπάνδρου: «δε θα πολεμούσες ποτέ με τους 300». Παρακάτω ακολουθεί η συγγνώμη του Τερπάνδρου:

Ομάδες 300 ατόμων εμφανίζονται και σε άλλες όψεις της ζωής στη Σπάρτη, για παράδειγμα, ως το τυπικό μέγεθος της σωματοφυλακής των βασιλιάδων. Η αντίληψη ότι οι 300 στις Θερμοπύλες ήταν όλοι πατέρες, επομένως το μέλλον του οίκου τους ήταν εξασφαλισμένο, είναι σύνηθες στοιχείο της παράδοσης, το οποίο συχνά ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι η εκστρατεία στις Θερμοπύλες δεν ήταν παρά μια αποστολή αυτοκτονίας.

Πηγαίνοντας πίσω σε ένα αμφιλεγόμενο χωρίο από το 7^ο βιβλίο του Ηροδότου, όπου δεν εμφανίζεται η άποψη περί αποστολής αυτοκτονίας, βλέπουμε ότι ο Ηρόδοτος αναφέρει ξεκάθαρα πως ο Λεωνίδας ανέμενε ενισχύσεις. Αφού πρώτα παραθέτει τις δυνάμεις των άλλων ελληνικών πόλεων που έφτασαν στις Θερμοπύλες, συμπεριλαμβανομένων και «των 300 οπλιτών από την Σπάρτη» (Σπαρτιητέων τε τριηκόσιοι ὁπλῖται), ο Ηρόδοτος συνεχίζει (η τελευταία πρόταση του κειμένου μπορεί να ερμηνευτεί με δύο διαφορετικούς τρόπους):

204. Τούτοισι ἦσαν μέν νυν καὶ ἄλλοι στρατηγοὶ κατὰ πόλιας ἑκάστων, ὁ δὲ θωμαζόμενος μάλιστα καὶ παντὸς τοῦ στρατεύματος ἡγεόμενος Λακεδαιμόνιος ἦν Λεωνίδης ὁ Ἀναξανδρίδεω τοῦ Λέοντος … τοῦ Ὕλλου τοῦ Ἡρακλέος, κτησάμενος τὴν βασιληίην ἐν Σπάρτῃ ἐξ ἀπροσδοκήτου. 205. … ὃς τότε ἤιε ἐς Θερμοπύλας ἐπιλεξάμενος ἄνδρας τε τοὺς κατεστεῶτας τριηκοσίους καὶ τοῖσι ἐτύγχανον παῖδες ἐόντες· … (Αρχαίο κείμενο από την έκδοση του A.D. Godley, Loeb Classical Library τ.119, 1922.)

204. Ήταν μεταξύ του στρατεύματος και άλλοι στρατηγοί, επικεφαλής κατά πόλεις. Ωστόσο, εκείνος που υπήρξε μεγαλύτερο αντικείμενο θαυμασμού και θεωρείτο επικεφαλής όλης της δύναμης ήταν ο Λεωνίδας ο Λακεδαιμόνιος, γιος του Αναξανδρίδα, του γιού του Λέοντα…, γιού του Ύλλου, γιού του Ηρακλή, ο οποίος απροσδόκητα είχε αναδειχθεί βασιλιάς. 205. …Τότε εκείνος κατέφτασε στις Θερμοπύλες με μια δύναμη επιλεγμένη — 1) μεταξύ των συνηθισμένων τριακοσίων ανδρών και από όσους είχαν ήδη γιούς— ‘Η 2) μεταξύ των επιφανών ανδρών που είχαν ήδη γιούς. (Απόδοση στα νέα ελληνικά: Στέφανος Αποστόλου.)

Το απόσπασμα μπορεί να ερμηνευτεί με τρόπο διαφορετικό από το συνηθισμένο περί τριακοσίων: η δύναμη που έστειλαν οι Σπαρτιάτες στις Θερμοπύλες απαρτιζόταν από τους 300 ιππείς συν έναν άγνωστο αριθμό ανδρών με εξασφαλισμένο το μέλλον του οίκου τους, μιας και είχαν ήδη αποκτήσει γιους. Ωστόσο, ανακύπτουν δύο σημαντικές δυσκολίες: 

1. Η μετοχή «κατεστεῶτας» μπορεί να μεταφραστεί με διαφορετικούς τρόπους, ως «τοποθετημένοι», «επιφανείς», «αναγνωρισμένοι», «συνηθισμένοι». Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι η μετοχή αναφέρεται στους 300 που κατά συνήθεια ή έθιμο ορίζονταν ως σωματοφυλακή των βασιλέων. Όμως, γνωρίζουμε ότι αυτοί οι άνδρες ήταν νέοι, επομένως είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι όλοι ανεξαιρέτως οι 300 είχαν ήδη παιδιά. Έτσι, πιθανώς η μετοχή δεν αναφέρεται στον εθιμοτυπικό ορισμό των 300 της σωματοφυλακής, αλλά δηλώνει κάτι σχετικό με άλλη ιδιότητα αυτών των ανδρών και το κύρος τους εντός της Σπάρτης, δηλαδή ότι ήταν επιφανείς. 

2. Ο Ηρόδοτος χρησιμοποιεί τη λέξη «και» για να διαχωρίσει τα δύο τμήματα της πρότασής του (τοὺς κατεστεῶτας τριηκοσίους καὶ τοῖσι ἐτύγχανον παῖδες ἐόντες). Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι ο ιστορικός αναφέρεται σε δύο ομάδες ανδρών, τους τριακόσιους και τους πατέρες αρσενικών παιδιών, με την δεύτερη ομάδα να προστίθεται στον αριθμό της πρώτης. Αντίθετα, η δεύτερη πρόταση θα μπορούσε κάλλιστα να δίνει επιπρόσθετες πληροφορίες και να προσδιορίζει πληροφορίες που δόθηκαν στην πρώτη· συγκεκριμένα, ότι αυτοί οι άνδρες, εκτός από κατεστεῶτες, ήταν και γονείς. 

Η διαφωνία μεταξύ των μελετητών δείχνει πως μέρος της παράδοσης των Θερμοπυλών στηρίζεται σε πολύ ισχνά στοιχεία. Μπορεί ποτέ να μη μάθουμε με βεβαιότητα τι ήθελε να πει ο Ηρόδοτος. Μπορούμε όμως να φανταστούμε ότι είναι πιθανό, να ίσχυαν ταυτόχρονα δύο πράγματα: πρώτον, ότι η εκστρατεία στις Θερμοπύλες δεν είχε αρχικά οργανωθεί ως αποστολή αυτοκτονίας ͘ δεύτερον, ότι εκατό χρόνια μετά, άνθρωποι όπως ο Τέρπανδρος και ο Αρίμνηστος μπορεί να πίστευαν ότι δεν ήταν κάτι άλλο πέρα από μία αποστολή αυτοκτονίας!

Σχετικά με την πιθανότητα, οι πληροφορίες που έχουμε για τις Θερμοπύλες να αποτελούν μέρος της σπαρτιατικής προπαγάνδας, η οποία διαμορφώθηκε ύστερα από μία ατιμωτική ήττα, δείτε αυτό το post στο (r/AskHistorians), του Dr. Roel Konijnendijk (στα αγγλικά).

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ενδέχεται να αναφέρω ή να παραθέσω σχόλια αυτού του post είτε σε επόμενα blog posts είτε σε επιστημονική δημοσίευση. Περισσότερες πληροφορίες (στα αγγλικά) σχετικά με την έρευνα κοινού εδώ, συμπεριλαμβανομένων της Πολιτικής Απορρήτου και τρόπων απόκτησης του βιβλίου (και στην ελληνική μετάφραση).

 

Αποσπάσματα από το Τρεις © 2019 Kieron Gillen & Ryan Kelly. Χρησιμοποιήθηκαν με την άδεια των δημιουργών.

Πίνακας του David από τα Wikimedia Commons.

Μετάφραση-Επιμέλεια: Τζίνα Ρέκκα.

 

• Share on Facebook
• Share on Twitter
• Share on Google+
• Share on LinkedIn