July 12, 2020, by Lynn Fotheringham

Σπαρτιάτες εν βρασμώ ψυχής

(Read in English.) (Διορθώθηκε 10/08/20.)

Για μια εισαγωγή στο Τρεις, δείτε αυτή τη δημοσίευση.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΗΤΑ, ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ, ΒΙΑ, ΑΠΕΙΛΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ

 

Όταν μέθυσαν οι είλωτες, ο Τέρπανδρος, ο πρωταγωνιστής που γνωρίσαμε στη σελίδα 8, δεν μπορεί να κρατήσει το στόμα του κλειστό (αν και, για να λέμε την αλήθεια, έχει το ίδιο πρόβλημα και ξεμέθυστος). Κάτι από όσα ξεστόμισε βγάζει έξω από τα ρούχα του, ένα νεαρό Σπαρτιάτη, τον Αρίμνηστο, ο οποίος ρίχνει μια κλωτσιά στον Τέρπανδρο και τραβάει το σπαθί του. Όμως, μπροστά στην αποδοκιμασία του πατέρα του, ο Αρίμνηστος κάνει τόπο στην οργή λέγοντας:

Τα Λακωνικά Αποφθέγματα, μια συλλογή που περιλαμβάνεται στα Ηθικά του Πλούταρχου, αποδίδουν το ρητό αυτό σε έναν πολύ παλιό βασιλιά της Σπάρτης, τον Χαρίλαο/Χάριλλο (8^ος αίωνας π.Χ.):

(Χάριλλος 3 = Ηθικά 232c) Τῶν δὲ εἱλώτων τινὸς θρασύτερον αὐτῷ προσφερομένου, “εἰ μὴ ὠργιζόμην,” εἶπε, “κατέκτανον ἄν σε.” Αρχαίο κείμενο από την έκδοση του Frank Cole Babbitt, Loeb Classical Library τ.245, 1931.

Μια φορά, όταν η συμπεριφορά κάποιου από τους είλωτες ξέφυγε από τα εσκαμμένα, εκείνος είπε ‘Αν δεν ήμουν εξοργισμένος, θα σε σκότωνα’. Απόδοση στα νέα ελληνικά: Στέφανος Αποστόλου.

Αν και ο Χάριλλος πίστευε ότι στον είλωτα άξιζε ο θάνατος, επειδή προσέβαλε τον βασιλιά, είχε την ψυχραιμία να μην τον εκτελέσει κάτω από περιστάσεις που θα υποδείκνυαν ότι το κίνητρο του βασιλιά ήταν ο θυμός, όχι η δικαιοσύνη.

Ο Πλούταρχος έγραφε στα τέλη του 1^ου και στις αρχές το 2^ου αιώνα μ.Χ. Δεν είμαστε σίγουροι εάν ο ίδιος συνέλεξε τα Αποφθέγματα ή αν χρησιμοποίησε μια προϋπάρχουσα συλλογή, όπως και άλλες συλλογές από ρητά. Ακόμη και αν τα Αποφθέγματα είχαν συλλεχθεί σε εποχή λίγο προγενέστερη του Πλουτάρχου, αυτό σημαίνει ότι και πάλι θα απείχαν αιώνες από την ακμή της Σπάρτης. Αρκετές φορές εντός της συλλογής, το ίδιο απόφθεγμα αποδίδεται σε διαφορετικά πρόσωπα, κάτι που δείχνει ότι ο βασικός στόχος των Αποφθεγμάτων δεν ήταν η αποτύπωση ιστορικών γεγονότων, αλλά να καταδείξουν πόσο σύμφωνα με τα σπαρτιατικά πρότυπα συμπεριφέρονταν οι Σπαρτιάτες.

Το σχετικό σχόλιο του Kieron φανερώνει τη σχέση ανάμεσα στο Τρεις και ένα πασίγνωστο προηγούμενο κόμικ για την αρχαία Σπάρτη:

Τόσο ο Kieron όσο ο Frank Miller στους 300 αποδίδουν κάποια από τα Λακωνικά Αποφθέγματα σε πρόσωπα διαφορετικά από εκείνα που προσδιορίζονται στο κείμενο του Πλουτάρχου. Ωστόσο, το κείμενο του Πλουτάρχου κάνει ακριβώς το ίδιο! Για μένα, δεν πρόκειται για «λάθος» του σύγχρονου μυθιστοριογράφου, αλλά για μια ξεκάθαρη πρόθεση να συσχετίσει τα συγκεκριμένα αποφθέγματα με την πρώιμη ιστορία της Σπάρτης. Άλλωστε, ο τρόπος με τον οποίο αυτού του είδους οι παραδόσεις έχουν περιέλθει σε εμάς, ύστερα από μια σειρά μεταμορφώσεων, τροποποιήσεων και μετατροπών, επιτρέπει την προσαρμογή των αρχαίων αποφθεγμάτων στα συμφραζόμενα της εκάστοτε εποχής και συγγραφέα.

Η πρωτότυπη χρήση αποσπασμάτων αρχαίων πηγών και η ευφυής ένταξή τους σε μια νέα αφήγηση είναι ένα από τα πράγματα που απολαμβάνω περισσότερο όταν διαβάζω ιστορικά μυθιστορήματα!

Εν πάσει περίπτωσει, ο Kieron μάλλον δεν υπονοεί ότι ο Αρίμνηστος ήταν ο εμπνευστής του ρητού. Δεδομένου του χαρακτήρα του, όπως εμφανίζεται στο κόμικ, είναι πιθανό ότι ο Αρίμνηστος παραθέτει το ρητό του παλιού βασιλιά, ή ότι χρησιμοποιεί μια λαϊκή λακωνική παροιμία που δεν συσχετίζεται με κάποιον συγκεκριμένο ομιλητή.Την εποχή που διαδραματίζεται το κόμικ (τον 4^ο αιώνα π.Χ.), ύστερα από την πτώση της σπαρτιατικής ηγεμονίας, είναι πιθανό ότι η μυθοπλασία στη Σπάρτη έδινε κι έπαιρνε, σε μια προσπάθεια να καταδειχθεί στο πανελλήνιο πόσο κοντά στα παλιά έθιμα και συνήθειες παρέμεναν οι σύγχρονοι Σπαρτιάτες (κατά κάποιον τρόπο, προσπαθούσαν να εμφανίζονται όσο περισσότερο «σπαρτιατικοί» μπορούσαν).

Θα δούμε στο 2^ο κεφάλαιο ένα εύγλωττο παράδειγμα αυτής της πρακτικής, όταν ο Kieron πειραματίζεται με αυτή τη θεωρία, καθώς και με τις αντιφάσεις μεταξύ των πηγών.

 

 

Βιβλιογραφία:

Philip A. Stadter, “Plutarch’s compositional technique: the anecdote collections and the Parallel Lives“, Greek, Roman & Byzantine Studies τ.54 (2014), σσ. 665-686.

• Ο συγγραφέας πιστεύει ότι ο Πλούταρχος συνέλεξε τα Λακωνικά Αποφθέγματα ως σημειώσεις όταν προετοίμαζε τους Βίους Παράλληλους, δίχως να έχει στο μυαλό του να τα δημοσιεύσει.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ενδέχεται να αναφέρω ή να παραθέσω σχόλια αυτού του post είτε σε επόμενα blog posts είτε σε επιστημονική δημοσίευση. Περισσότερες πληροφορίες (στα αγγλικά) σχετικά με την έρευνα κοινού εδώ, συμπεριλαμβανομένων της Πολιτικής Απορρήτου και τρόπων απόκτησης του βιβλίου (και στην ελληνική μετάφραση).

 

Αποσπάσματα από το Τρεις © 2019 Kieron Gillen & Ryan Kelly. Χρησιμοποιήθηκαν με την άδεια των δημιουργών.

Επιμέλεια κειμένου: Τζίνα Ρέκκα.

• Share on Facebook
• Share on Twitter
• Share on Google+
• Share on LinkedIn